Μέχρι εκείνη τη μέρα, δεν είχα ξαναβρεθεί ποτέ σε εσπερινό σχολείο.
Έχω επισκεφτεί δημόσια και ιδιωτικά, δημοτικά και γυμνάσια και λύκεια, μεγάλα και μικρά, σε πόλεις και σε χωριά, σε νησιά και σε ραχούλες, δεν είχα ξαναπάει όμως ποτέ σε ΕΠΑ.Λ. δεύτερης ευκαιρίας.
Μέχρι εκείνη τη μέρα, δεν είχα ξαναμιλήσει μπροστά σε ενήλικες που προσπαθούν να ξαναγίνουν μαθητές σχολείου. Δεν είχα ξαναβρεθεί σε σχολική αίθουσα με άτομα από μια τόσο μεγάλη γκάμα ηλικιών -από 25 μέχρι 70, θα πω, και συγχωρήστε με αν αφήνω κάποιον ή κάποια απ’ έξω.
Ψάξαμε να βρούμε ανέκδοτα με ξανθιές για να μιλήσουμε για τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις, μοιράστηκαν πώς έτυχε να βρεθεί κάποιο γκέι άτομο στην οικογένειά τους που τους βοήθησε να καταλάβουν λίγο πώς νιώθουν τα γκέι άτομα, διαφωνήσαμε για το ρόλο της βιολογίας και της κοινωνικοποίησης, αναρωτηθήκαμε πόσο ορθολογικά σκεφτόμαστε όταν βρισκόμαστε μπροστά στην απόφαση να αλλάξουμε ή να μην αλλάξουμε γνώμη για κάτι.
Μέχρι εκείνη τη μέρα, δεν είχα ξανανιώσει τόσο ανίκανη να απαντήσω ή να υποστηρίξω κάποιο άτομο όσο ένιωσα μπροστά στη Μ.
Πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, είτε με ενήλικες μιλάω είτε με παιδιά, τους καλώ να σκεφτούμε μαζί τι ρόλο παίζει η ατομική μας αξία και τι ρόλο παίζουν τα προνόμιά μας σ’ αυτά που πετυχαίνουμε. Συζητάμε για το που θα βρεθείς εσύ και πού θα βρεθώ εγώ αν έχουμε αντίστοιχες ικανότητες και καταβάλουμε την ίδια προσπάθεια για να σκαρφαλώσουμε 200 μέτρα πάνω στο βουνό, αλλά εγώ ξεκινήσω από την επιφάνεια της γης κι εσύ από έναν λάκκο 200 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Κάπως έτσι, άλλοτε εύκολα και άλλοτε με κόπο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι για το πού θα φτάσουμε τελικά στη ζωή δεν μετράει μόνο το πόσο φανταστικά τυπάκια είμαστε αλλά και το ποιο ήταν το σημείο της εκκίνησής μας -κατά τύχη.
Μέχρι εκείνη τη μέρα δεν είχα σκεφτεί ποτέ πως, όταν το σημείο εκκίνησής μας βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της γης, το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι οι προσπάθειές μας δεν αρκούν για να μας ανεβάσουν στο βουνό. Το πρόβλημα είναι ότι κάθε στραβοπάτημα, που στο βουνό σημαίνει ίσως μισή χαμένη ώρα ανάβασης, στον λάκκο σημαίνει μια πτώση τόσο βαθιά που ίσως να μη σου επιτρέψει ποτέ να ξαναβγείς από κει μέσα.
Η Μ. ζει σε μια πολύ μικρή πόλη ενός ελληνικού νησιού. Η Μ. δεν τελείωσε ποτέ το λύκειο. Δεν ξέρω γιατί, ίσως να ήταν ένα στραβοπάτημα. Παντρεύτηκε όταν ήταν ακόμα μικρή έναν άντρα με τον οποίο έκανε τρία παιδιά: δύο αγόρια και ένα κορίτσι. Δεν ξέρω γιατί το έκανε τόσο νωρίς. Ίσως να ήταν ένα στραβοπάτημα. Δεν ξέρω επίσης γιατί παντρεύτηκε με αυτόν. Ίσως να ήταν ένα στραβοπάτημα.
Όταν η κόρη τους ήταν έφηβη, ο πατέρας της την βίασε και η Μ. τον έδιωξε από το σπίτι. Οι δύο γιοι της έφυγαν επίσης, κατηγορώντας την ότι παράτησε τον άντρα της. Από τότε όλοι στην πολύ μικρή πόλη δείχνουν την Μ. και την κόρη της ως “η γυναίκα και η κόρη του βιαστή”. Η Μ. ζει με τα 340 ευρώ του επιδόματος ανεργίας και δεν μπορεί να μετακομίσει γιατί δεν υπάρχει κανένα άλλο μέρος στο νησί όπου να μπορεί να νοικιάσει σπίτι με αυτά τα χρήματα. Οι γονείς του άντρα της την έχουν αποκηρύξει και οι δικοί της γονείς μεγάλωσαν και ζουν σε ένα ακόμα πιο μικρό χωριό όπου “όλοι είναι γέροι”. Δεν μπορεί να ζήσει μαζί τους, γιατί εκεί δεν θα μπορεί ούτε η ίδια ούτε η κόρη της να πάνε στο σχολείο. Η Μ. προσπαθεί να τελειώσει το ΕΠΑ.Λ. δεύτερης ευκαιρίας για να βρει δουλειά και να φύγει από αυτό το μέρος όπου όλοι την θεωρούν ένοχη για κάτι που δεν ήταν καν δικό της και δεν ήταν ένα απλό στραβοπάτημα. Στο μεταξύ, η Μ. έχει σχεδόν καθημερινά κρίσεις πανικού και πολλά βράδια πηγαίνει για ύπνο νηστική, για να φάει η κόρη της.
Υπάρχει κάτι που να μπορεί να κάνει η Μ. αυτή τη στιγμή και να μην το κάνει; Έχουμε κάποια συμβουλή να της δώσουμε για το πώς μπορεί να “διαχειριστεί πιο αποτελεσματικά τις προκλήσεις” ή να “σηκωθεί και να ξαναπροσπαθήσει” γιατί, “όταν θέλεις κάτι, μπορείς”;
Μπορούμε, αν μας πέτυχα σε μέρα μεγάλης ικανοποίησης με τον εαυτό μας, να κουνήσουμε το νοητό μας δάχτυλο και να σκεφτούμε ότι θα έπρεπε να είχε τελειώσει το σχολείο (ιδανικά να έχει πάει και σε κανένα ΙΕΚ!), να μην είχε μείνει έγκυος τόσο μικρή, να μην είχε παντρευτεί τον βίαιο τύπο, να είχε…, να μην είχε…
Αλλά μπορούμε να σκεφτούμε και αυτό που έμαθε σήμερα σε μένα η Μ.: ότι αν το σημείο εκκίνησής της βρισκόταν πάνω στην επιφάνεια της γης, κανένα από αυτά τα στραβοπατήματα δεν θα ήταν από μόνο του αρκετό για να την ρίξει στον λάκκο. Το ένα δεν θα οδηγούσε στο άλλο, γιατί η Μ. θα είχε κι άλλες ευκαιρίες, αν έμενε από απουσίες στην Α’ Λυκείου. Γιατί θα μπορούσε να διαχειριστεί διαφορετικά μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Γιατί δεν θα (ένιωθε; ήταν;) αναγκασμένη να παντρευτεί τον πρώτο τύπο που ερωτεύτηκε στα 15. Γιατί το χωριό των γονιών της θα είχε πρόσβαση σε σχολεία. Γιατί η πόλη της θα είχε την ενσυναίσθηση και τα συστήματα που θα της επέτρεπαν να μην περιθωριοποιεί τα θύματα αλλά να τα στηρίζει. Γιατί κάποιος ή κάποια θα άπλωνε ένα χέρι να βοηθήσει την Μ. και κάποιο δίχτυ θα είχε βρεθεί στη θέση που έπρεπε για να την πιάσει, πριν το στραβοπάτημα μέσα στα σκοτάδια του λάκκου την ρίξει σε ένα σημείο απ’ όπου, όση προσπάθεια και να κάνει, είναι πιθανό να μην μπορέσει να βγει ποτέ.
Στην επιφάνεια της γης η προσπάθεια ανταμείβεται με περισσότερα χιλιόμετρα και μέσα στον λάκκο τα στραβοπατήματα στοιχίζουν πολύ, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι έξω.
Και κάτι ακόμα: ότι για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας, σε όλες της τις μορφές, η καταγγελία είναι μόνο ένα από τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας και δεν είμαι σίγουρη ότι σε χώρες όπως η δική μας, με πολύ μικρές πόλεις και μικρά χωριά, είναι και το πιο αποτελεσματικό. Όταν εστιάζουμε στην καταγγελία και όχι στην ανελέητη πρόληψη μέσω της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης, ξεχνάμε ότι για πολλές, πάρα πολλές γυναίκες, η γνωστή βία θα είναι πάντα προτιμότερη από τον άγνωστο εξοστρακισμό και ότι η καταγγελία του πατέρα, του αδελφού, του κουμπάρου και του γιου δεν είναι ένα ουδέτερο μέτρο αντιμετώπισης αλλά μια δύσκολη επιλογή με σκληρές, πολύ σκληρές συνέπειες για τα μέλη κοινοτήτων που βρίσκονται λίγο πάνω ή πολύ κάτω από την επιφάνεια της γης.
