Στο Πανελλήνιο Φόρουμ Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής που διοργάνωσε η Ανάσα στις 13 και 14 Νοεμβρίου 2015, θα ήθελα να έχω στήσει σκηνή.
Μ’ ενδιαφέρει ό,τι έχει να κάνει με τις ΔΠΥ, το ξέρετε, και ως πρώην πάσχουσα, αλλά κυρίως ως μαμά και ως συγγραφέα που δουλεύει με εφήβους, γονείς και εκπαιδευτικούς πάνω στο θέμα. Και παρότι δεν καταφερα να παρακολουθήσω ολόκληρο το συνέδριο, ήμουν εκεί αρκετά ώστε να πάρω μερικά από τα πιο σημαντικά πράγματα που έχω ακούσει για την ανορεξία (ίσως και τις ψυχικές διαταραχές γενικότερα) –πράγματα σημαντικά όχι μόνο για τη χρησιμότητά τους, αλλά κυρίως για το λόγο ότι δεν είναι τα πρώτα που μαθαίνουμε ή συζητάμε συχνά, ακόμα κι όταν ασχολούμαστε με το θέμα.
Για αρχή, μίλησα με δύο εξαιρετικές επιστήμονες της ψυχικής υγείας, τη Dr. Isabelle Nicolas από τη Γαλλία και τη Lucy Serpell από τη Βρετανία και έθεσα στην καθεμία από δυο ερωτήσεις σχετικά με την ανορεξία.
Να τι μου είπαν.
Lucy Serpell, Clinical Psychologist
Ποιο είναι το πιο σημαντικό λάθος που κάναμε ως τώρα στην αντιμετώπιση της ψυχογενούς ανορεξίας;
Το γεγονός ότι “κολλούσαμε στον τοίχο” τις οικογένειες των εφήβων που έπασχαν. Σίγουρα οι δυναμικές της οικογένειας παίζουν σημαντικό ρόλο στις ΔΠΤ, όμως οι οικογένειες επιφορτίζονται έτσι κι αλλιώς με μεγάλο βάρος στη διάρκεια της εξέλιξης της ασθένειας. Με το να τις βάζουμε στο εδώλιο του κατηγορουμένου, δεν τους επιτρέπουμε ούτε να συμμετάσχουν ολόψυχα στη θεραπεία του ασθενή (ίσως και τη δική τους), αλλά αντίθετα τις κάνουμε να παραλύουν. Πρώτα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον γύρω από την οικογένεια, και την αίσθηση ότι όλα τα μέλη της έχουν τη φροντίδα που χρειάζονται, και ύστερα να προσπαθήσουμε να θεραπεύσουμε την όποια δυσλειτουργία της.
Ποιο θα λέγατε ότι είναι το πιο σημαντικό βήμα πρόληψης που μπορούν να κάνουν οι γονείς για να προστατεύσουν τα παιδιά τους από την ανορεξία;
Πρώτα απ’ όλα το να έχουν οι ίδιοι μια υγιή εικόνα σώματος και μια καλή σχέση με τον εαυτό τους –και, αν δεν την έχουν, να φροντίσουν να την καλλιεργήσουν, δίνοντας έτσι ένα πολύ ισχυρό παράδειγμα και στα παιδιά. Και δεύτερον, το να τα βοηθήσουν να αναπτύξουν τη διεκδικητικότητά τους και την ικανότητά τους να εκφράζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους με τρόπο εποικοδομητικό και όχι καταστροφικό.
Dr. Isabelle Nicolas, Psychiatrist and Psychotherapist
Ποιο είναι το σημαντικότερο βήμα που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στην αντιμετώπιση της ανορεξίας;
Το ότι, μέσα από την έρευνα και την εφαρμογή της, έχουμε αρχίσει πλέον να καταλαβαίνουμε ποιες μεθόδους αντιμετώπισης ταιριάζουν καλύτερα σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση ασθενούς. Έχουμε, δηλαδή, πλέον τη γνώση ώστε να προσαρμόζουμε τη θεραπεία έτσι ώστε να έχει καλύτερα αποτελέσματα, ανάλογα με το αν έχουμε απέναντί μας έναν άντρα ασθενή, μία πάσχουσα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας, έναν έφηβο που έχει φτάσει σε επικίνδυνα χαμηλό σωματικό βάρος κλπ.
Μια κρίση όπως αυτή που ζούμε αυτή την περίοδο στην Ελλάδα παυξάνει ή ελαττώνει τα κρούσματα ψυχογενούς ανορεξίας;
Υπάρχουν τα στοιχεία που δείχνουν ότι, διαχρονικά, η ψυχογενής ανορεξία εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα σε εύρωστες οικονομικά κοινωνίες. Αυτό, όμως, δε σημαίνει –όπως λανθασμένα συμπεραίνεται συχνά- ότι η οικονομική κρίση που μπορεί να βιώνει μια κοινωνία με δυτικά χαρακτηριστικά μειώνει την εμφάνισή της. Η κρίση προκαλεί στρες και όταν υπάρχει στρες στην κοινωνία ως σύνολο και στις οικογένειες, η κατάσταση με τις διαταραχές πρόσληψης τροφής (άρα και της ανορεξίας) επιδεινώνεται σημαντικά.
Κι ύστερα, άκουσα τρία πράγματα που μου φάνηκαν εξαιρετικά ενδιαφέροντα και χρήσιμα, από έλληνες επιστήμονες και ανθρώπους που έχουν ασχοληθεί με της ΔΠΤ, οι οποίοι μίλησαν στο συνέδριο και μου έδωσαν μεγάλη αισιοδοξία σχετικά με την υποστήριξη που βρίσκουν πλέον και εδώ οι ασθανείς που πάσχουν από ανορεξία και οι οικογένειές τους.
Να τα:
“Όταν συνειδητοποίησα ότι ο εχθρός ήταν η πάθηση και όχι το παιδί μου, όλα άλλαξαν και για μένα και για εκείνο”.
Έφη Γλύνη, Γ.Γ. Συλλόγου Φίλων Ανθρώπων με ΔΠΤ
Ως πρώην ανορεξική, μπορώ να επιβεβαιώσω πόσο μεγάλο βάρος είναι για έναν έφηβο που πάσχει, να αντιμετωπίζεται από τους γύρω του ως ένοχος γι’ αυτό που του συμβαίνει. Φυσικά και είναι σημαντικό να ξέρει και να νιώθει ότι είναι υπεύθυνος για τη θεραπεία και την ανάρρωσή του, όμως το να αντιμετωπίζεται ο ίδιος ως “αδύναμος”, “κακομαθημένος”, “πεισματάρης” ή οτιδήποτε άλλο σχετικό, δεν τον ενδυναμώνει, απλώς τον κάνει να κλείνεται ακόμα περισσότερο στον εαυτό του και να μη ζητάει ούτε να δέχεται τη βοήθεια που έχει τόσο ανάγκη. Αυτό που δεν μπορώ να περιγράψω με λόγια είναι η ανακούφιση που αισθάνεται ένας έφηβος που υποφέρει, όταν νιώθει ότι οι γονείς και οι δικοί του άνθρωποι είναι δίπλα του, σύμμαχοί του και όχι κατήγοροι, στην τιτάνια προσπάθεια που χρειάζεται να κάνει για να ξεπεράσει το πρόβλημα.
“Για τους εφήβους που αναζητούν βοήθεια για να ξεπεράσουν την ανορεξία μέσα στα 3 πρώτα χρόνια από την εμφάνιση της ασθένειας, η πρόγνωση είναι καλή”.
Γιώργος Κωνσταντακόπουλος, Ψυχίατρος
Λέω πάντα στα παιδιά με τα οποία μιλάω στα σχολεία για το βιβλίο μου ότι κανείς δεν μπορεί να ξεπεράσει πραγματικά και μόνιμα μια διατροφική διαταραχή μόνος του, χωρίς ψυχοθεραπευτική βοήθεια. (Αυτό καμιά φορά ακούγεται βαρύ. Όμως είναι αλήθεια.) Αυτό που δεν ήξερα (κι όμως είναι απόλυτα λογικό) είναι ότι τα τρία χρόνια, πάνω-κάτω, είναι το χρόνικό όριο εδραίωσης της ασθένειας, πέρα από το οποίο είναι πολύ δύσκολο για τον άνθρωπο που πάσχει να θεραπευτεί βαθιά και μόνιμα. Φυσικά και μια ψυχοθεραπευτική υποστήριξη μπορεί να τον βοηθήσει να βελτιώσει την καθημερινότητα, την προσωπική ζωή και την υγεία του, όμως στις περιπτώσεις αυτές μιλάμε καθαρά για διαχείριση του προβλήματος και όχι για θεραπεία.
“Πολλά από τα περιστατικά που επικοινωνούνται ως αυτοκτονίας ψυχικά ασθενών από υπερδοσολογία φαρμάκων, δεν είναι στην πραγματικότητα αυτοκτονίες: απλώς οι ασθενείς, από την ανεξέλεγκτη ανάγκη τους να ανακουφιστούν από τον ψυχικό πόνο, παίρνουν, μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, μεγάλη ποσότητα σκευασμάτων, επειδή δεν αντέχουν να περιμένουν να εκδηλωθεί η δράση τους”.
Φραγκίσκος Γονιδάκης, Ψυχίατρος
Με σόκαρε φοβερά αυτή η πληροφορία, παρότι δεν είχε άμεσα να κάνει με το θέμα των ΔΠΤ που συζητούνταν στο συνέδριο. Με σόκαρε η ιδέα του πόσο, ως κοινωνία, και όχι μόνο στην ψυχική ασθένεια, έχουμε ανάγκη την ανακούφιση και σε τι κίνδυνο μπορεί να βάλουμε τη ζωή μας και τη ζωή των γύρω μας προκειμένου να μη νιώθουμε για λίγο τον πόνο.
Σκεφτείτε.
Η Ανάσα ολοκλήρωσε πολύ πρόσφατα ένα πραγματικά σημαντικό πρόγραμμα πρόληψης των διατροφικών διαταραχών, που περιλαμβάνει πολύ χρήσιμα εργαλεία για παιδιά, εφήβους, γονείς και εκπαιδευτικούς. Δείτε το εδώ, έχει και παιχνίδι!
