Τα δύο παιδιά της Φραντσέσκα παίζουν με τις κούτες που γεμίζουν το σαλόνι, το πρωινό της έξωσής τους από το –προσωρινό έτσι κι αλλιώς- διαμέρισμά τους. «Νομίζουν ότι πάμε σ’ ένα ωραίο καινούριο σπίτι. Δεν αντέχω να τους πω την αλήθεια, ότι δηλαδή πάμε να μείνουμε σε ξενώνα» λέει η Φραντσέσκα, η οποία είναι χωρισμένη και έγκυος στο τρίτο της μωρό.
Είναι μία από τις γυναίκες που απεικονίζονται, σκληρά και γλαφυρά, στο πρότζεκτ The Other Half, το οποίο έφτιαξαν και μου σύστησαν η Cinzia D’ Ambrosi, φωτορεπόρτερ, και η Neasa MacErlean, δημοσιογράφος, δύο βρετανίδες που θέλησαν να αναδείξουν το πρόβλημα των άστεγων γυναικών και τις επιπτώσεις του.
“Παραδοσιακά, στη Βρετανία, η ανεργία θεωρείται ανδρικό πρόβλημα –και ως τέτοιο αντιμετωπίζεται και από τους αρμόδιους” γράφει η Neasa. “Το δικό μας υλικό έχει στόχο να δείξει πόσο ευρέως διαδεδομένη και καταστροφική είναι η απουσία μόνιμης στέγης για τις γυναίκες και τα παιδιά τους”.
Η ιστορία της Λίντα



“Υπάρχει μια ζώνη του λυκόφωτος ανάμεσα στο να έχεις μια σταθερή στέγη και στο να κοιμάσαι στο δρόμο. Η ζώνη αυτή έχει γίνει πιο σκοτεινή τα τελευταία χρόνια –και στην Αγγλία όλο και περισσότερες γυναίκες παγιδεύονται σ’ αυτήν. Θελήσαμε να δείξουμε τις ζωές νέων μαμάδων και τις εμπειρίες τους από τις εξώσεις, τα αποτελέσματα του να ζει κανείς σε προσωρινά καταλύματα για χρόνια και τις συνέπειες για την ψυχική υγεία αυτών των γυναικών. Δεν είναι μόνο η μάχη που δίνουν για να κρατήσουν ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους, είναι και η μάχη που δίνουν για να μην υποκύψουν στις αγχώδεις διαταραχές και την κατάθλιψη. Από ειδικούς της Πρόνοιας ακούμε ξανά και ξανά ότι πολλές γυναίκες δεν έχουν καν συναίσθηση της κατάστασης που βιώνουν. Σου λένε ‘Μπορώ να το παλέψω, θα καταφέρω να ξεφύγω’. Αλλά τελικά ο τρόπος τους να αντιμετωπίσουν την κατάσταση είναι το να μην την κοιτάζουν κατάματα ποτέ”.
Πριν αρχίσω να γράφω αυτό το ποστ τους εξηγώ ότι στην Ελλάδα η ζώνη του λυκόφωτος είναι πιο φαρδιά –όχι επειδή είναι σπάνιο να ασχοληθεί επίσημα ένας δήμος με την, έστω προσωρινή στέγαση, μιας άπορης οικογένειας, αλλά επειδή η χώρα είναι πιο μικρή και τα οικογενειακά δίκτυα πιο ισχυρά, με αποτέλεσμα να απορροφούν ένα μεγάλο μέρος των ανέργων που αδυνατούν να συντηρήσουν μια δική τους, σταθερή στέγη.
Όμως υπάρχει και το στίγμα, κι έτσι εδώ όταν λέμε “άστεγος” συνήθως εννοούμε “στο δρόμο”.
“Τα τελευταία δύο χρόνια κάνω έρευνα γύρω από το θέμα των κρυφοαστέγων στη Βρετανία” μου λέει η Cinzia. “Είναι αυτοί οι άνθρωποι που λες, χωρίς σπίτι, οι οποίοι όμως δε θεωρούνται επισήμως άστεγοι, καθώς κοιμούνται σε καναπέδες φίλων, σε αυτοκίνητα ή σε προσωρινά καταλύμματα. Το πρόβλημα είναι τεράστιο και εντείνεται συνεχώς. Και αυτή η αίσθηση του “ξεκρέμαστου” άγγιξε κάτι μέσα μου. Με τον καιρό, δε, συνειδητοποίησα ότι ο αριθμός των γυναικών και των παιδιών που βρίσκονται σ’ αυτές τις συνθήκες όλο και μεγαλώνει. Και πρόκειται για την πιο ευάλωτη ομάδα απ’ όλες, γιατί η κατάστασή τους οφείλεται συνήθως σε κακοποίηση, χωρισμό, απομόνωση και φτώχεια”.
Η ιστορία της Σαμάνθα



Η Cinzia και η Neasa μου επισημαίνουν ότι και στη Βρετανία το κομμάτι της κοινωνικής πρόνοιας για τη στέγαση γνωρίζει μεγάλο πλήγμα τα τελευταία χρόνια και ότι, κοινωνία και πολιτικές, απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από την ιδέα και την υλοποίηση αυτής της υποστήριξης. «Ζούμε την κατάρρευση του συστήματος πρόνοιας για τη στέγαση» γράφει η Cinzia.
Προφανώς οι λόγοι είναι τελείως διαφορετικοί από αυτούς που ευθύνονται για την κατάρρευση του συστήματος πρόνοιας γενικά στην Ελλάδα: η Βρετανία μπορεί να οδεύει προς ένα κοινωνικό μοντέλο αμερικανικού τύπου, ενώ η Ελλάδα απλώς δεν έχει λεφτά. Τα αποτελέσματα, ωστόσο, παραμένουν εξίσου ζοφερά.
Ρωτάω τη Neasa τι ήταν αυτό που την έκανε να νοιαστεί για το συγκεκριμένο θέμα, τόσο ώστε να αφιερώσει μήνες στο στήσιμό του και να σχεδιάζει τώρα, μαζί με τη Cinzia, ένα ταξίδι στην Ελλάδα, για την αντίστοιχη δουλειά.
“Αυτό που με έσπρωξε ν’ αρχίσω να γράφω για το θέμα των άστεγων γυναικών ήταν μια παρατήρηση του George Orwell” συμπληρώνει η Neasa. “Στο ‘Down and Out in Paris and London’, ο Όργουελ γράφει: ‘Ίσως φαντάζεται κανείς ότι ανάμεσα στους πάμπτωχους ανθρώπους, τα δύο φύλα θα εκπροσωπούνται ισότιμα, όσο και αλλού. Δεν είναι όμως έτσι. Μπορεί, μάλιστα, να πει κανείς ότι κάτω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο, η κοινωνία αποτελείται αποκλειστικά από άντρες’. Τι σοκ θα πάθαινε αν ανακάλυπτε ότι τελικά οι γυναίκες θα κάλυπταν το χάσμα! Όμως οι άστεγες δεν αποτελούν “ωραίο” θέμα ή θέαμα. Είμαι εδώ και 25 χρόνια δημοσιογράφος και ξέρω ότι θέλει κότσια για να δημοσιεύσει ένας αρχισυντάκτης φωτογραφίες άστεγων γυναικών σε απόγνωση, που είναι τόσο ενοχλητικές για τον αναγνώστη. Αυτό σημαίνει ότι το ζήτημα παραμένει ως επί το πλείστον ακάλυπτο. Τις φωτογραφίες των σελέμπριτις τις χαζεύει πολύ πιο άνετα κανείς”.
Η ιστορία της Φρίντα



Όλες οι φωτογραφίες του κειμένου είναι της Cinzia D’ Ambrosi.