Είναι συνομίλική μου -αλλά έχει γράψει ήδη 13 μυθιστορήματα για εφήβους, ενώ τα τρία τελευταία της, που αποτελούν και την Τριλογία της Χιονάτης, μεταφράζονται τώρα που μιλάμε σε όλο (μα όλο) τον κόσμο. Ενώ μέχρι τώρα, λέει, η πατρίδα της Σάλα Σίμουκα, η Φινλανδία, βρισκόταν έξω από το χάρτη της σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας.
Διάβασα τις δύο πρώτες ιστορίες της ηρωίδας Χιονάτης Άντερσον (Κόκκινη σαν το αίμα και Λευκή σαν το χιόνι, κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο), για να καταλάβω καλύτερα την ιδιαίτερη συγγραφέα με το εκκεντρικό ντύσιμο που θα παρουσιάσω στις 10/12 στα Public Συντάγματος, στις 19.30 το βράδυ. Εντυπωσιάστηκα α) από τη συγκρότηση και το ενδιαφέρον της πλοκής της και β) από τον τρόπο με τον οποίο χτίζει και αντιμετωπίζει τους ήρωές της: όχι σαν ανίδεους εφήβους που έχουν ανάγκη από σένα, το συγγραφέα, να τους συμπεριφερθείς σαν υπερπροστατευτικός γονιός, αλλά ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες που δε διστάζουν να διεκδικήσουν και να δώσουν έμφαση στην ανεξαρτησία τους. Οπότε θέλησα να μάθω κι άλλα για τη δημιουργό τους και τη ρώτησα τα εξής:
Το περίμενες ότι η τριλογία της Χιονάτης θα γίνει τόσο μεγάλη διεθνής επιτυχία; Τι είναι αυτό, πιστεύεις, που έκανε τις ιστορίες σου να έχουν τέτοια απήχηση;
Όχι, δε θα μπορούσα να το περιμένω. Έχω γράψει 13 μυθιστορήματα για εφήβους και κανένα από τα προηγούμενα δεν είχε μεταφραστεί σε άλλη γλώσσα. Οπότε η επιτυχία με άφησε κατάπληκτη! Ίσως όμως, τώρα που το βλέπω από κάποια απόσταση, η τριλογία να έχει όντως κάποια χαρακτηριστικά που είχαν σημαντική επίδραση στην επιτυχία της: οι ιστορίες είναι σκανδιναβικά θρίλερ, αλλά έχουν και κάτι ιδιαίτερο, το ότι συνδυάζουν την πλοκή του αστονομικού μυθιστορήματος με στοιχεία παραμυθιού. Επίσης, ο βασικός χαρακτήρας έχει, προφανώς, κάτι να πει σε πολύ διαφορετικούς αναγνώστες απ’ όλο τον κόσμο.
Σε τι διαφέρει το να γράφεις για εφήβους από το να γράφεις για ενήλικες; Νιώθεις ότι, ως συγγραφέας, έχεις καταλήξει ανάμεσα στα δύο;
Ειλικρινά, δεν ξέρω ποια είναι η διαφορά. Οι βασικοί χαρακτήρες είναι νεότεροι, αλλά αυτό είναι όλο, νομίζω. Ποτέ δεν είπα “θα γράφω αποκλειστικά για εφήβους” ή αποκλειστικά για ενήλικες. Πιστεύω, μάλιστα, ότι ακόμα και τώρα γράφω και για τους δύο. Και ίσως στο μέλλον να γράψω κάτι και με μεγαλύτερους ήρωες.
Νομίζω πως δεν είναι τυχαίο το ότι αντιμετωπίζεις την ηρωίδα σου ως ενήλικη, πολύ περισσότερο απ’ ότι άλλοι συγγραφείς εφηβικών βιβλίων. Πιστεύεις ότι πρέπει να συμπεριφερόμαστε στους εφήβους περισσότερο ως ενήλικες;
Για να πω την αλήθεια, όσο έγραφα την τριλογία δε σκεφτόμουν αν οι αναγνώστες μου θα είναι έφηβοι ή ενήλικες. Ο ιδανικός αναγνώστης για μένα είναι εκείνος που νιώθει ότι το βιβλίο έχει γραφτεί για εκείνον –δεν έχει σημασία πόσο χρονών είναι. Και προσπαθώ πάντα να αντιμετωπίζω τους εφήβους ως ανθρώπινα όντα, με σκέψεις και συναισθήματα. Δε διαφέρουν και πολύ από μένα κι εγώ δε διαφέρω πολύ από εκείνους.
Έχω υπάρξει θύμα bullying και διαβάζοντας τα βιβλία σου είχα την αίσθηση ότι σου είναι πολύ οικείος ο πανικός και το σκοτάδι που κυριαρχούν στη ζωή των παιδιών που εκφοβίζονται. Είχες κι εσύ κάποια αντίστοιχη εμπειρία;
Λυπάμαι που ακούω ότι έχεις ζήσει κάτι τέτοιο. Είναι από τα πιο φρικτά πράγματα που μπορούν να συμβούν σε ένα παιδί ή έναν έφηβο. Εγώ ήμουν τυχερή. Δεν έχω πέσει ποτέ θύμα πραγματικού bullying, αλλά το έβλεπα να συμβαίνει και ξέρω ότι εξακολουθεί να συμβαίνει καθημερινά σε πολλά σχολεία.
Η εμπειρία του bullying πώς επέδρασε στο χαρακτήρα της Χιονάτης; Πώς διαμόρφωσε την προσωπικότητα και τις αντιδράσεις της;
Πολύ έντονα. Χρειάστηκε να αναπτύξει τόσο τη δύναμη όσο και την εξυπνάδα της κι επίσης να ωριμάσει πιο γρήγορα απ’ ό,τι άλλοι έφηβοι. Ταυτόχρονα όμως την έκανε να δυσκολεύεται να εμπιστευτεί τον οποιονδήποτε εκτός από τον εαυτό της. Το παρελθόν της την έκανε πιο δυνατή και πιο αδύναμη ταυτόχρονα. Την έκανε λίγο υπεράνθρωπη αλλά και πολύ ανθρώπινη.
Επισκέπτεσαι σχολεία για να παρουσιάσεις τα βιβλία σου;
Ναι, επισκέπτομαι πολλά σχολεία.
Τι είναι αυτό που συγκινεί περισσότερο τα παιδιά στις ιστορίες σου; Ποιες είναι οι πιο δύσκολες ερωτήσεις που σου κάνουν;
Τα παιδιά μου μιλάνε για τους φόβους, τη μοναξιά τους, τους έρωτες και τις στενοχώριες τους. Είναι πολύ συγκινητικό κι επίσης σημαίνει ότι κάτι στα βιβλία μου τους αγγίζει βαθιά. Με ρωτάνε τα πάντα γύρω από το γράψιμο και γύρω από τη ζωή. Δε νομίζω ότι κάνουν δύσκολες ερωτήσεις, αλλά σίγουρα κάνουν σημαντικές ερωτήσεις.
Εσύ πώς ξεκίνησες να γράφεις και γιατί;
Ήμουν γύρω στα εννιά όταν αποφάσισα ότι θέλω να γίνω συγγραφέας. Πάντα μου άρεσαν τα βιβλία και απολάμβανα το διάβασμα, όπως επίσης και το να φτιάχνω δικές μου ιστορίες και να τις διηγούμαι. Ήταν το όνειρό μου, δηλαδή, από τότε που ήμουν μικρή.
Σου βγαίνει φυσικά το γράψιμο; Γράφεις πολύ και γρήγορα ή δίνεις μάχη με τον εαυτό σου για να βρεις την αυτοπειθαρχία να στρωθείς να γράψεις;
Και τα δύο, θα έλεγα. Η αλήθεια είναι ότι είμαι πλέον επαγγελματίας συγγραφέας και μπορώ να τηρήσω τις προθεσμίες μου, γιατί έτσι πρέπει, δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς. Ταυτόχρονα, όμως, παλεύω με τον εαυτό μου για να βρω την αυτοπειθαρχία που χρειάζεται. Μέχρι στιγμής, ο συγγραφέας μέσα μου κερδίζει πάντα στη μάχη.
Πιστεύεις ότι η συγγραφή είναι καλύτερα να είναι φουλ-τάιμ απασχόληση ή κάτι που κάνει κανείς πέρα από την “πρωινή” δουλειά του;
Η Φινλανδία είναι μικρή χώρα και τα φινλανδικά μικρή γλώσσα, οπότε οι περισσότεροι Φινλανδοί συγγραφείς δεν μπορούν να συντηρηθούν από τη συγγραφή. Και όταν γράφεις για εφήβους είναι ακόμα πιο δύσκολο να βγάλεις αρκετά για να ζήσεις. Μέχρι τις αρχές του 2014, έκανα κι εγώ πολλές άλλες δουλειές για να συντηρηθώ. Και μόνο τώρα, χάρη στο ότι η τριλογία της Χιονάτης μεταφράζεται διεθνώς, έχω τη δυνατότητα να συγκεντρωθώ αποκλειστικά στο γράψιμο και να ελπίζω ότι θα μπορέσω να ζήσω μόνο από αυτό.
Τι άλλες δουλειές έχεις κάνει;
Έχω δουλέψει ως μεταφράστρια, ως βιβλιοκριτικός, ως σεναριογράφος για την τηλεόραση κι έχω βγάλει κι ένα λογοτεχνικό περιοδικό για εφήβους.
Πιστεύεις ότι μέσα σε κάθε μεταφραστή κρύβεται ένας συγγραφέας;
Όχι, όχι, δε νομίζω. Υπάρχουν εξαιρετικοί μεταφραστές, που το πραγματικό τους ταλέντο είναι η μετάφραση. Εγώ ήξερα πάντα ότι η μετάφραση δεν είναι το μεγάλο μου πάθος. Μου αρέσει να την κάνω, αλλά δεν ήταν ποτέ το όνειρό μου να μεταφράζω.
Τι συμβουλή θα έδινες σε έναν έφηβο που θέλει να γίνει συγγραφέας;
“Γράφε για τα πράγματα που σε συγκινούν, που σε παθιάζουν, γι’ αυτά που αγαπάς κι αυτά που φοβάσαι. Γράφε σαν να μην πρόκειται να σε διαβάσει ποτέ κανείς –γιατί μόνο τότε θα μπορέσεις να είσαι ειλικρινής στο γραπτό σου. Και τότε, αν έχεις το κουράγιο, άφησε κάποιον άλλον να το διαβάσει”.
Στα βιβλία σου, η Χιονάτη αναλαμβάνει δράση προσπαθώντας να διορθώσει τα πράγματα και, κατά κάποιον τρόπο, να αλλάξει τον κόσμο γύρω της. Πιστεύεις ότι ένας έφηβος έχει τη δύναμη να φέρει την αλλαγή; Τι είναι αυτό που δημιουργεί της Χιονάτες και τις Μαλάλες αυτού του κόσμου;
Πιστεύω ότι οι σημερινοί έφηβοι είναι στην πραγματικότητα πολύ γενναίοι. Το βλέπω κάθε φορά που συναντάω αναγνώστες μου ή επισκέπτομαι κάποιο σχολείο για να μιλήσω για τη δουλειά μου. Με κάνουν να έχω εμπιστοσύνη στο μέλλον. Μου δίνουν αισιοδοξία, ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Πιστεύω ότι η κατάσταση στον κόσμο σήμερα είναι που δημιουργεί γενναίους εφήβους.
UPDATE: Η παρουσίαση της Σάλα Σίμουκα χθες 10/12 στα Public μου φάνηκε φανταστική -και είχα πυρετό, φαντάσου. Να μερικές φωτογραφίες που τράβηξε ο Σπύρος Κατωπόδης κι εδώ περισσότερες ερωταπαντήσεις από τα όσα είπαμε από κοντά, στην Αθήνα.
